Οι τοξικοί γονείς
Απόσπασμα από το βιβλίο της Susan Forward “Τοξικοί γονείς” Εκδόσεις Λύχνος
Είναι εντελώς φυσικό για τους γονείς να φωνάζουν στα παιδιά τους μια στις τόσες. Όλοι οι γονείς γίνονται μερικές φορές υπερβολικά καθοδηγητικοί. Και οι περισσότεροι γονείς τις έχουν «βρέξει» στα παιδιά τους, ακόμη και αν αυτό έχει συμβεί σπανίως. Μπορούν όμως αυτές οι υποτροπές να τους χαρακτηρίσουν ως βάναυσους και ακατάλληλους γονείς; Φυσικά και όχι. Οι γονείς είναι και αυτοί άνθρωποι, έχοντας και αυτοί πολλά προβλήματα από μόνοι τους.
Τα περισσότερα παιδιά επίσης, μπορούν να αντιμετωπίσουν χωρίς πρόβλημα μια περιστασιακή έκρηξη θυμού των γονέων τους, εφόσον τους δίνεται πολλή αγάπη και κατανόηση σαν αντιστάθμισμα. Υπάρχουν όμως πολλοί γονείς των οποίων τα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς τους ασκούνται επίμονα και υπερισχύουν στη ζωή του παιδιού. Αυτοί είναι οι γονείς που κάνουν όλο το κακό.
Η λέξη που περιγράφει με ακρίβεια είναι ΤΟΞΙΚΟΣ. Όπως οι χημικές τοξίνες, έτσι και η βλάβη που δημιουργούν αυτοί οι γονείς στα συναισθήματα του παιδιού, διαδίδεται σε ολόκληρο το είναι του και καθώς το παιδί μεγαλώνει, μεγαλώνει και ο πόνος του. Υπάρχει πιο εύστοχη λέξη από τη λέξη τοξικός, για τους γονείς που τραυματίζουν, κακομεταχειρίζονται συνεχώς και δυσφημούν κατ’ επανάληψη τα παιδιά τους και που στις περισσότερες περιπτώσεις συνεχίζουν να συμπεριφέρονται έτσι και όταν τα παιδιά τους έχουν μεγαλώσει;
Στους όρους «συνεχώς» ή «κατ’ επανάληψη» του παραπάνω ορισμού υπάρχουν και εξαιρέσεις. Όμως, η σεξουαλική και η φυσική κακομεταχείριση ενός παιδιού μπορεί να είναι τόσο τραυματική εμπειρία, που συχνά ένα και μόνο συμβάν είναι δυνατόν να του δημιουργήσει τεράστια συναισθηματική βλάβη.
Δυστυχώς, το να είναι κάποιος γονέας, δηλαδή μια από τις κρισιμότερες ικανότητες, απαιτεί ακόμη και σήμερα μια εκ των ενόντων προσπάθεια. Όσα γνωρίζουν οι γονείς μας τα διδάχτηκαν κυρίως από ανθρώπους, οι οποίοι μπορεί και να μην είχαν κάνει και τόσο σπουδαία δουλειά: από τους δικούς τους γονείς. Πολλές από τις περίφημες μεθόδους, που περάστηκαν από γενιά σε γενιά, είναι απλώς και μόνο κακές συμβουλές μεταμφιεσμένες σε σοφία (θυμάστε την παροιμία: «Αν λυπάσαι το ραβδί, θα χαλάσει το παιδί»; Ή τα περίφημα «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος».
Τι είναι αυτό που σου δημιουργούν οι τοξικοί γονείς;
Τα ενήλικα παιδιά των τοξικών γονέων, είτε τα κτυπούσαν οι γονείς τους όταν ήταν μικρά, είτε τα άφηναν υπερβολικά μόνα τους, είτε τα κακομεταχειρίστηκαν σεξουαλικά, είτε συμπεριφέρθηκαν προς αυτά σαν σε τρελούς, είτε τα υπερπροστάτευαν, είτε τα υπερφόρτωσαν με ενοχές, σχεδόν όλα αυτά τα παιδιά υποφέρουν από εκπληκτικά παρόμοια συμπτώματα: έχουν μια πληγωμένη αυτοεκτίμηση που οδηγεί σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο όλα τα παιδιά σχεδόν αισθάνονται ανάξια, ανεπαρκή και ότι τους λείπει η αγάπη. Αυτά τα αισθήματα, σε μεγάλο βαθμό, έχουν ως αφετηρία το γεγονός ότι τα παιδιά των τοξικών γονέων αυτοκατηγορούνται για την κακή μεταχείριση την οποίαν υπέστησαν από τους γονείς τους, ορισμένες φορές συνειδητά, ορισμένες όχι. Ένα απροστάτευτο και εξαρτημένο παιδί είναι ευκολότερο να αισθανθεί ένοχο, επειδή έχει κάνει κάτι «κακό» που να αξίζει την οργή του γονέα, από το να αποδεχθεί την τρομακτική πραγματικότητα, ότι ο πατέρας, ο προστάτης του δηλαδή, δεν είναι άξιος της εμπιστοσύνης του.
Όταν αυτά τα παιδιά ενηλικιώνονται, συνεχίζουν να κουβαλούν τα βάρη αυτής της ενοχής και ανεπάρκειας, βάρη δηλαδή που κάνουν υπερβολικά δύσκολη την ανάπτυξη μιας θετικής εικόνας για τον εαυτό τους. Κατά συνέπεια, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και πίστης στην αξία τους μπορεί να συμβάλλει στην αμαύρωση οποιασδήποτε πλευράς της ζωής τους.
Αν είσαι ενήλικο παιδί τοξικών γονέων, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να απελευθερώσεις τον εαυτό σου από την παραμορφωμένη τους κληρονομιά, την κληρονομιά των ενοχών και της αυτοαμφισβήτησης. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές, να προχωρήσεις με πολλή ελπίδα. Όχι με την παραπλανητική ελπίδα, ότι οι γονείς σου θα μεταμορφωθούν μαγικά, αλλά με την πραγματική ελπίδα ότι μπορείς να αποσυνδεθείς ψυχολογικά από την ισχυρή και καταστροφική επίδραση των γονέων σου ανεξάρτητα από το αν έχεις πολιτισμένες ή επιφανειακές σχέσεις, ή από το αν έχεις χρόνια να τους δεις και ανεξάρτητα ακόμη και από το αν ο ένας ή και οι δύο γονείς έχουν πεθάνει.
Οι τοξικοί γονείς
Οι απαιτήσεις των γονέων, οι προσδοκίες τους και ο σπόρος των ενοχών μπορεί να έχουν ξεμείνει για πολύ χρόνο ή και μετά το θάνατο τους. Πρέπει μόνο να βρεις το κουράγιο. Και το κουράγιο αυτό βρίσκεται μέσα σου. Όσο και αν φαίνεται παράξενο, πολλοί άνθρωποι ελέγχονται από τους γονείς τους ακόμη και όταν αυτοί δεν ζουν πλέον. Τα φαντάσματα που τους κυνηγούν ίσως δεν είναι αληθινά, με την υπερφυσική έννοια του όρου, αλλά είναι πολύ αληθινά με την ψυχολογική έννοια. Ήδη μπορεί να αναγνωρίζεις την ανάγκη της αποδέσμευσης από την επιρροή των γονέων σου.
Μπορείς ακόμη και να τους έχεις αντιμετωπίσει, σχετικά με αυτό το θέμα. Η θαρραλέα λοιπόν αντιμετώπιση των πραγμάτων, είναι ένα σημαντικό βήμα για τον εξορκισμό των φαντασμάτων παρελθόντος και των δαιμόνων του παρόντος, ποτέ όμως δεν πρέπει να γίνεται εν βρασμώ ψυχής.
«Δεν είμαι εγώ υπεύθυνος για το πώς είμαι;»
Τώρα ίσως σκέπτεσαι «Σχεδόν όλα τα βιβλία και όλοι οι ειδικοί λένε, ότι δεν μπορώ να κατηγορώ κανέναν άλλο για τα προβλήματά μου». Τρίχες. Οι γονείς σας είναι υπεύθυνοι για ότι σας έκαναν. Και φυσικά είσαι υπεύθυνος για την ενήλικη ζωή σου, αλλά αυτή ακριβώς η ζωή σου διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από εμπειρίες, τις οποίες δεν ήλεγχες. Το γεγονός παραμένει: Δεν είσαι εσύ υπεύθυνος για ότι σου έκαναν, όσο ήσουν ένα ανυπεράσπιστο παιδί! Είσαι υπεύθυνος όμως, για να κάνεις σήμερα τα θετικά βήματα για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος!
Θα εξετάσουμε το πώς λειτουργούν οι διαφορετικοί τύποι των τοξικών γονέων. Θα εξερευνήσουμε δηλαδή τους διάφορους τρόπους, με τους οποίους οι γονείς σου μπορεί να σ’ έχουν πληγώσει ή πιθανόν να εξακολουθούν να σε πληγώνουν. Υπάρχουν ειδικές τεχνικές συμπεριφοράς, που θα σου επιτρέψουν την ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στη σχέση σου με τους τοξικούς γονείς σου.
Η διαδικασία εκμηδένισης της αρνητικής δύναμης των γονέων σου είναι σταδιακή. Αλλά αξίζει το κόπο γιατί αυτό θα αποδεσμεύσει τελικά την εσωτερική σου δύναμη, θα απελευθερώσει τον κρυμμένο για τόσα χρόνια εαυτό σου, θα απελευθερώσει τον μοναδικό και αξιαγάπητο άνθρωπο που θα ήσουν.
«Είμαι Ενήλικας. Γιατί δεν αισθάνομαι ενήλικας;»
Τα παιδιά των τοξικών γονέων έχουν τόση ανάγκη από την αποδοχή των γονέων τους, ώστε αυτή να τα εμποδίζει να ζήσουν τη ζωή τους, όπως επιθυμούν. Είναι αλήθεια, οι περισσότεροι ενήλικες έχουν κάποια συνεχιζόμενη στενή σχέση με τους γονείς τους.
Αν ρωτηθούν: «Είσαι σε θέση να έχεις τις δικές σου σκέψεις, τα δικά σου συναισθήματα και να κάνεις τις δικές σου ενέργειες χωρίς για κάποιο λόγο να υπολογίζεις τις ελπίδες και τις προσδοκίες των γονέων σου;», λίγοι θα απαντήσουν κατηγορηματικά «ναι». Και είναι αλήθεια, ότι σε μια υγιή οικογένεια η συγχώνευση είναι ως ένα βαθμό απαραίτητη. Βοηθάει να δημιουργείται το συναίσθημα της ένταξης και το αίσθημα της οικογενειακής επικοινωνίας.
Αλλά, ακόμη και στις υγιείς οικογένειες, επίδραση αυτή μπορεί να είναι υπερβολική. Στις δε τοξικές ξεπερνά κάθε όριο. Ορισμένοι αισθάνονται απογοήτευση ή ντροπή, όταν τους λένε ότι μπορεί να είναι με αυτοκαταστροφικό τρόπο συνδεδεμένοι με τους γονείς τους.
Σε παρακαλώ να θυμάσαι ότι αυτός ο αγώνας, είναι κοινός. Λίγοι είναι οι άνθρωποι που είναι αρκετά εξελιγμένοι, ώστε να έχουν την απόλυτη «κυριαρχία» της ζωής τους και να είναι εντελώς ελεύθεροι από την ανάγκη της αποδοχής των γονέων τους. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μετακομίσει από το πατρικό μας σπίτι, αλλά λίγοι από εμάς έχουν φύγει και συναισθηματικά από εκεί.
Υπάρχουν βασικά δύο τύποι συγχώνευσης
Ο πρώτος προϋποθέτει συνεχή υποχώρηση στους γονείς, με σκοπό τον κατευνασμό τους. Ανεξάρτητα από το ποιες είναι οι ανάγκες και οι επιθυμίες σου, οι ανάγκες και οι επιθυμίες των γονέων σου έρχονται πάντοτε πρώτες.
Ο δεύτερος τύπος προϋποθέτει ακριβώς τις αντίθετες ενέργειες. Μπορεί να είσαι το ίδιο επηρεαζόμενος από τους γονείς σου στην περίπτωση που φωνάζεις, απειλείς και έχεις εντελώς αποξενωθεί από αυτούς. Στην περίπτωση όμως αυτή, όσο αντιφατικό και να σου φαίνεται, οι γονείς σου ασκούν και τότε τεράστιο έλεγχο επάνω στα αισθήματα και στη συμπεριφορά σου. Για όσο διάστημα συνεχίζεις να αντιδράς τόσο έντονα μπροστά τους, τους δίνεις τη δύναμη να σε αναστατώνουν, τους δίνεις τη δύναμη που τους επιτρέπει να σε κατευθύνουν.